پنجمین نشست از سلسه جلسات سیاستگذاری فرهنگی- هنری با عنوان «بررسی سیاستگذاری هنری در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش» با حضور خانم بشری گلبخش، رئيس گروه هنر دفتر برنامه‌ریزی و تالیف کتب درسی فنی و حرفه‌ای و کاردانش و دکتر طیبه عزت‌اللهی‌نژاد، عضو هیات علمی و مدیر پژوهشکده هنر روز در سالن جلسات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار گردید.
در این نشست رئيس گروه هنر دفتر برنامه‌ریزی و تالیف کتب درسی فنی و حرفه‌ای و کاردانش ضمن تشريح چگونگي برنامه ریزی درسی و تولید برنامه درسی برای یک رشته خاص، بیان نمودند که دفتر تالیف کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش در زمينه هنر، برنامه ریزی درسي و نظارت بر تاليف كتب درسي در دو شاخه فنی حرفه ای و کاردانش را به عهده دارد . در بخش فنی و حرفه ای و کاردانش محتوای هر درس توسط کمیسیون مربوطه برنامه ریزی شده و طی فرایند پیچیده ای، کتاب درسی و بسته تربيت و يادگيري ، مطابق با اجماع نظر اعضای کمیسیون، تالیف و تدوين میگردد.
ایشان در پاسخ به پرسش بيان مهمترین اجزا و مولفه های اصلی الگوی سیاستگذاری های هنری در نظام آموزش و پرورش با محوریت آموزش فنی حرفه ای، ابراز نمودند که با ابلاغ سند برنامه درسی ملی به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، موظف شدیم مطابق سند برنامه درسی ملی و سند تحول، رویکرد برنامه های بخش فنی حرفه ای را تغییر دهیم. بنابرین چهار مولفه مبنای برنامه ریزی قرار گرفت:
1. لزوم نیاز سنجی مطابق با بازار کار و توجه به آموزش مطابق شرایط بازار کار
2. مطابق قانون نظام جامع آموزش و تربيت فني، حرفه اي و مهارتي ماده7 كد گذاري حرف و مشاغل بايد بر اساس آخرين نظام بين المللي طبقه بندي مشاغل و حرف مصوب سال 2008 ميلادي سازمان جهاني كار باشد.(isco 2008)
3. ملزم به رعايت چهارچوب صلاحيت حرفه اي ملي بر اساس ماده 8 همان قانون
4. توجه به چهار ساحت شایستگی؛ شایستگی فنی، شایستگی غیر فنی، شایستگی یادگیری مادام العمر و شایستگی فناوری اطلاعات.
از آنجا که در برنامه ریزی کاردانش مقرر شد آموزش بر اساس هماهنگی های بین دستگاهی و نیازهای وزارتخانه ها صورت پذیرد، این رویکرد ابتدا در برنامه ریزی درسی فنی حرفه ای پیاده سازی شد، به علاوه طبقه بندی مشاغل که در ایسکو انجام شد، کد گذاری و سطح بندی آنهاست؛ یعنی فرد به هر کشوری که سفر کند کد گواهی حرفه ای او گویاي نوع و سطح مهارت اوست. ما پیش از این با عبارات شاگرد و استاد سطح تخصص افراد را تعیین می کردیم که این روش، قابلیت تمیز تفاوت سطح شاگردان و تخصص حرفه ای استادان را نداشت. اما ایسکو 4 سطح را تعیین نموده که از کارآموزی ساده شروع و تا دارای دکتری تخصصی (معادل درجه یک هنری) ادامه دارد. كشورهاي مختلف مترادف اين سطح بندي ، برخي از سطوح را ريزتر كرده اند و به 8 يا 9 سطح تبديل شده است . سطوح صلاحيت در كشور به 8 سطح تقسيم بندي شده است كه در این میان آموزش و پرورش تا پایان دوره دوم متوسطه وظیفه تعلیم دو سطح دوم و سوم (کارگر ماهر و کمک تکنسین) را به عهده دارد.
بشری گلبخش در پاسخ به این سوال که آیا نگاه بومی و استاد شاگردی اصیل ایرانی در این اسناد لحاظ شده یا خیر؛ بیان نمود که در بدو این برنامه ریزی ها، کارگاه دیکوم (DACUM) با حضور 20 -30 متخصص در هر رشته تخصصی تشکیل شد و اجماع نظر آنها مبنای برنامه ریزی حرفه ای قرار گرفت. به طور مثال به چه کسی خاتم ساز بگوییم و به چه کسی خاتم کار و هرکدام از چه سطح مهارتی باید برخوردار باشند با نظر اين اساتيد مكتوب شد. به همین طریق برای همه مشاغل نظر متخصصان تجمیع و اعمال گردید. در فاز دوم از اساتید خبره در مشاغل مختلف دعوت شد و در کمیسیون ها با حضور متخصصین ،استانداردها تعیین شدند. مثلا هنرجو با چه موادی، چه ابزاری، در چه مدت زمانی و با چه ملاکهای کیفی باید بتواند اثر ارائه دهد. همچنین هنرجو علاوه بر شايستگي هاي فني ،چه شايستگي های غیرفنی، دانش، مهارت،نگرش ، توجهات زيست محيطي ، ایمنی، و مواردی از این دست را باید داشته باشد. به این ترتیب سعی بر این شد اطلاعات حِرَف بومی را مکتوب و استاندارد کنیم که تا پیش از این تنها به صورت سینه به سینه منتقل می شد و چه بسا با درگذشت استادان، این دانش، از بین می رفت.
ایشان یکی دیگر از ملاکهای برنامه ریزی آموزشی فنی حرفه ای را نگاه بومی دانسته و تشریح کرد؛ بومی سازی آموزشها یکی از دغدغه های مهم دفتر بوده است. بطور مثال کشاورزی در اقلیم هاي خشک و مرطوب خیلی متفاوت است بنابرین هنرجوی کشاورزی علاوه بر این که باید با توجه به علاقه و استعداد خود وارد هر رشته تحصيلي شود، بايد با امكانات و زمينه اشتغال موجود در منطقه خود بتواند كسب و كار كند.همچنين با توجه به فرهنگ و ويژگيهاي بومي و جغرافیایی کشور رشته هاي تخصصي و مورد نياز مطابق زیست بوم خودش طراحی شد. براي مثال در صنایع دستی، تفاوت های خاتم شیراز و اصفهان یا گره ترکی و غیر ترکی در قالی بافی در آموزش کلی و تعلیم تخصصی مدنظر است. همچنین در کادر آموزشی یک استادکار تعریف شده که در بازار فعالیت داشته و در کنار تخصص دانشگاهی هنرآموز، ظرافت های فنی و تخصصی را آموزش دهد.
رئيس گروه هنر دفتر برنامه‌ریزی و تالیف کتب درسی فنی و حرفه‌ای و کاردانش در پاسخ به یکی از نقدهایی که به نظام آموزش و پرورش کما بیش وارد می شود که تمرکز بر حفظیات است توضیح دادند: در نظام جديد آموزشهاي فني و حرفه اي بسته تربيت و يادگيري طراحي و توليد شد كه يكي از اجزاي آن کتاب " همراه هنرجو" میباشد، این کتاب ويژه هنرجویان تهیه شده است که در آن کلیه فرمولهای ثابت، قوانين و قواعد ثابت در رشته تحصيلي مربوطه درج شده است، پيش از اين معمولا اين اطلاعات حفظ مي شد، ولی درحال حاضر هنرجو می تواند اين كتاب را در امتحان به همراه خود داشته باشد. به این ترتیب علاوه بر ایجاد انس با درس و کتاب و پرهیز از محوریت حفظیات، با مراجعه های مکرر به متن، آموخته های وی عمق می یابد. ایشان بیان کردند که یکی از مهمترین موانع پیش رو محدودیت امکانات است . همچنین همکاری سایر دستگاه هایی که میتوانند در این آموزش ها به هر نحو همکاری داشته باشند، بهترین راه تسهیل در نیل به اهداف و اجرای بهینه برنامه ها مي باشد. ایشان طراحی آزمون های تخصصی قضاوت موقعيتي كه در ارزشابي از برنامه هاي درسي شاخه فني و حرفه اي برای هر رشته كه به سنجش سطح شايستگي هنرجویان مي پردازد را از جمله ابداعات ارزشمند این مجموعه برشمردند و ابراز نمودند که مقرر گردیده تا به زودی نمونه ترجمه سند ارزشيابي برخي از رشته هاي فني و حرفه اي در اختیار مجامع بين المللي قرار گيرد.