سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی با ترجمه و انتشار خلاصه رسمی یکی از جامعترین گزارشهای جهانی، بر ضرورت نگاه نقادانه، شواهدمحور و متوازن به فناوریهای آموزشی و پرهیز از دیجیتالسازی شتابزده تأکید کرد.
به گزارش روابط عمومی و امور بینالملل سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، در پی تحولات گسترده فناوریهای دیجیتال در دو دهه اخیر و تأثیر آن بر ابعاد آموزشی، تربیتی و اجتماعی، این سازمان با هدف ارتقای دقت تصمیمسازی و سیاستگذاری در حوزه فناوری آموزشی، اقدام به ترجمه و انتشار خلاصه رسمی گزارش جهانی «فناوری در آموزش: ابزاری بر اساس شرایط چه کسی؟» کرده است.
این گزارش که توسط گروه مستقل پایش آموزش جهانی یونسکو در سال ۲۰۲۳ تهیه شده، یکی از جامعترین مطالعات بینالمللی در حوزه نسبت فناوری و آموزش بهشمار میرود و با اتکا بر دادههای تطبیقی، شواهد مستقل و مطالعات جهانی، در بیش از ۵۰۰ صفحه، تصویری دقیق از فرصتها، چالشها و الزامات استفاده مؤثر از فناوری در نظامهای تربیتی ارائه میدهد.
سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی با توجه به پیوند مستقیم محورهای این گزارش با مسائل جاری آموزش کشور، ترجمه خلاصه رسمی آن را گامی در جهت ارتقای تصمیمسازی آگاهانه، جلوگیری از سرمایهگذاریهای کماثر و کمک به شکلگیری یک دستورکار ملی هوشمندانه در حوزه فناوری آموزشی دانسته است. این گزارش میتواند مبنایی برای گفتوگوی تخصصی، سیاستگذاری مسئولانه و طراحی مداخلات آموزشی متناسب با اقتضائات تربیتی کشور قرار گیرد.
بر اساس این گزارش، ورود فناوریهایی مانند هوش مصنوعی، ابزارهای فناورپایه، آموزشوپرورش را با پرسشهای اساسی درباره کیفیت یادگیری، عدالت آموزشی، سلامت دانشآموزان و مسئولیت تربیتی مواجه کرده است. این گزارش تأکید میکند که پیش از انتخاب هر ابزار یا رویکرد فناورانه، باید به پرسشهایی بنیادین از جمله «فناوری قرار است چه مسئلهای را حل کند؟» و «پیامدهای کوتاهمدت و بلندمدت آن چیست؟» پاسخ داده شود.
یافتههای این گزارش نشان میدهد شواهد بیطرف و قابل اتکا درباره اثرگذاری فناوریهای آموزشی بر یادگیری محدود است و بخش قابل توجهی از ادعاهای اثربخشی، از سوی تولیدکنندگان همان فناوریها مطرح میشود. همچنین سرعت بالای تغییر محصولات فناوری آموزشی، ارزیابی دقیق و بلندمدت آنها را با دشواری مواجه کرده است.
در بخش دیگری از گزارش آمده است که دیجیتالسازی آموزش، بهویژه در کشورهای کمدرآمد و با درآمد متوسط، میتواند فشار مضاعفی بر بودجه آموزشوپرورش وارد کند و در صورت فقدان چارچوبهای شواهدمحور، به هدر رفت منابع بینجامد. نمونههایی از کشورها نشان میدهد که تمرکز صرف بر توزیع ابزار، بدون توجه به کیفیت یکپارچهسازی آموزشی و توانمندسازی معلمان، الزاماً به بهبود یادگیری منجر نمیشود.
این گزارش در عین حال به ظرفیتهای مثبت استفاده هدفمند از فناوری نیز اشاره دارد و نمونههایی از کاهش شکاف آموزشی از طریق محتوای آموزشی باکیفیت و پشتیبانی مناسب معلمان را ارائه میکند. با این حال، تأکید میشود که استفاده افراطی یا نامناسب از فناوری میتواند آثار منفی بر تمرکز، یادگیری و عملکرد تحصیلی دانشآموزان داشته باشد.