نشست هوش مصنوعي و تحولات در كتابهاي درسي در محل سالن جلسات مركز پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش برگزار شد.
به گزارش اداره روابط عمومي و امور بين الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي در اين نشست، علي خورسندي دانشيار مطالعات سياست آموزشي دانشگاه علامه طباطبايي با نگاهي از منظر سياستگزاري آموزشي و مصطفي قادري دانشيار مطالعات برنامه درسي دانشگاه علامه طباطبايي از منظر برنامه ريزي درسي به نقش هوش مصنوعي و تحولات در كتابهاي درسي پرداختند.
در ابتدا دكتر خورسندي با طرح چند پرسش از جمله اينكه: اصولا گونه‌های مختلف هوش مصنوعی چه مختصاتی دارند؟ هوش مصنوعی چه کاربردهایی در آموزش دارد؟ محبوب‌ترین ابزارها و پراستفاده‌ترین ابزارهای هوش مصنوعی کدامند؟ آیا می‌توانیم هوش مصنوعی را سیاستگذاری و یا مدیریت کنیم؟ چگونه می توان مدل خودآگاه هوش مصنوعی را به شکل ایمن مهندسی کرد؟ گفت: هوش مصنوعی را از منظر سیاست گذاری آموزشی تحلیل می کنم. اصولا سه سطح از هوش مصنوعی وجود دارد؛ سطح اول، به هوش مصنوعی محدود (ANI) شناخته می شود و هنوز با ظرفیت‌ها و توانمندی‌های انسان فاصله دارد. سطح دوم، هوش مصنوعی عمومی (AGI) بوده که تا حدودی هوشمندی آن شبیه انسان است. سطح سوم هوش مصنوعی، سوپرهوش یا فراهوش (ASI) نام دارد که ظرفیت های هوشمندی آن از آدمی بالاتر و برتر است. در واقع، این سطح از هوش مصنوعی آن‌چیزیست که قدرت خودساماندهی و خودسازی دارد و می تواند برای انسان دردسرهای حیاتی فراهم کند.
خورسندی با طرح سوال ديگري با اين مضمون که چرا معلمان، مولفان و استادان به سمت هوش مصنوعی میروند؟ دلايل رفتن به سمت هوش مصنوعي را تشريح كرد و گفت: بطور کلی به چهار دلیل اصلی و کلیدی ما معلمان و استادان به هوش مصنوعی نیازمند هستیم. تنوع بخشی به یادگیری اولین و مهم‌ترین دلیل است. منابع یادگیری متعدد هستند؛ هوش مصنوعی تنوع زبانی را پوشش می دهد و نابرابری‌های زبانی که در محیط های آموزشی وجود دارد را به حداقل می رساند. ضمن اینکه، تولید ایده‌های نوآورانه برای دانش آموز و دانشجو، و معلم و استاد از جمله امکاناتی است که هوش مصنوعی در اختیارمان می گذارد.
شخصی سازی یادگیری دومین آورده هوش مصنوعی برای آموزش و یادگیری است. هوش مصنوعی این امکان را به ما می دهد که متناسب با تفاوت ها، ظرفیت ها و تنوع در مهارت های یادگیری برای هر دانش آموز یا دانشجو یک برنامه درسی مجزا داشته باشیم. به عبارتی، هوش مصنوعی پیشرفت تحصیلی متناسب با صلاحیت هر دانش آموز و دانشجو را، بویژه برای آنهایی‌که به آموزش های خاص نیاز دارند و یا اختللات یادگیری دارند، فراهم می کند. مداخله واقعی و سریع در فرایند آموزش و یادگیری سومین دستاورد هوش مصنوعی است. ابزارهای هوش مصنوعی این امکان را فراهم می‌کند که بازخورد را در کمترین زمان ممکن به دانشجو و دانش آموز ارائه دهد. ارائه خدمات پشتيبانی به معلم و استاد چهارمین امکان هوش مصنوعی برای کمک به آموزش و یادگیری است. اصلاح استراتژی های تدریس، دستیار مجازی معلم و استاد، طراحی بازی های آموزشی و طراحی ابزارهای ارزشیابی از موارد ارائه خدمات پشتیبانی هوش مصنوعی هستند.
خورسندي عنوان کرد، بخشي از كاركرد هوش مصنوعي متوجه آموزش است. بخش قابل توجهی از آورده های هوش مصنوعی در پژوهش و مدیریت گردش کار است. امروزه ابزارهای کارآمدی از هوش مصنوعی برای تسریع فرایند انجام پژوهش و در مدیریت گردش کار و زیست اداری و رسمی ما معلمان و مدرسان اثرگذار است. ابزارهای هوش مصنوعی متنوع هستند. اما QuillBot, Midjourney AI App, Midjourney AI App, Gradescope, ChatGPT, Grantable, GPTZero, Coursebox, PerusallT Textero.ai, Notion AI, Visus از پراستفاده ترین ابزارهای هوش مصنوعی در حوزه آموزش و پژوهش و مدیریت گردش کار هستند.
علي خورسندي از پرداختن به نقد هوش مصنوعي هم غافل نماند و افزود: به رغم فواید و آورده های متنوع و کاربردی که هوش مصنوعی برای آموزش و یادگیری دارد، مخاطرات و نقدهایی هم بر هوش مصنوعی وارد است. یکی از مهم‌ترین آن ها ایجاد فضای تقلب بیشتر است. مسئله امنیت فضای هوش مصنوعی مساله مخاطره آمیزی است. هوش مصنوعی هیومن تاچ یا ارتباطات انسانی را کاهش می‌دهد و ممکن است دانش آموز و دانشجو را در ایزولگی اجتماعی فرو ببرد.
موضوع اصلی هوش مصنوعی از لحاظ سیاست گذاری آموزشی ضرورت سرمایه گذاری در هوش مصنوعی است؛ در سال ۲۰۲۱ سرمایه‌گذاری که جهان بر هوش مصنوعی کرد ۱۰۰ میلیون دلار بوده است. این رقم امسال ۲۳۰ میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود ۷ سال آینده به ۲۰۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید و همچنین تا سال ۲۰۴۵ سرمایه‌گذاری ۲۰ درصد درآمد ناخالص کشورها خواهد بود. به طور مثال امارات در سال 2019 دانشگاه هوش مصنوعی تاسیس کرد. امسال این دانشگاه سی-امین دانشگاه برتر جهان شده است.
موضوع بعدی هوش مصنوعی از نظر سیاستگذاری آموزشی، مسئله تکنیگی هوش مصنوعی و آثار وضعی آن برای آموزش و یادگیری است، آیا ابزارهای هوش مصنوعی خنثی هستند؟! آیا هوش مصنوعی جریان کلی تعلیم و تربیت را تغییر می‌دهد؟ آیا ابزارهای هوش مصنوعی بر معلم چیره خواهند شد؟ بدون تردید همین طور است. اگرچه آینده هوش مصنوعی دقیقا مشخص نیست، ولی چیرگی هوش مصنوعی بر ابعاد مختلف زیست تحصیلی دانش آموز و دانشجو و حیات حرفه ای معلم و استاد قطعی است. داستان تکینگی هوش مصنوعی، داستان تئوری قطعیت و عدم قطعیت است. درست است که دقیقا مشخص نیست که چه اتفاقی می افتد، ولی بزودی اتفاقاتی می افتد. پیش بینی می‌شود حداکثر تا ۲۰۴۵ آن اتفاق بزرگ رخ خواهد داد.
به عنوان سیاستگذاران آموزشی آیا می توانیم در برابر هژمونی و قدرت هوش مصنوعی سکوت کنیم و یا مطیع و فرمانبر باشیم؟ در ميان فیلسوفان و سیاستگذاران آموزشی دغدغه های جدی وجود دارد. بعضی از فیلسوفان و سیاستگذاران معتقدند که به هوش مصنوعی اصول اخلاقی آموزش دهیم تا به ارزش‌ها و حریم هویت‌های انسانی تجاوز نکند. گروهی هم معتقدند که سیاست ترازبندی را بکار ببریم. یعنی تا دیر نشده، توانایی هوش مصنوعی و نیازها و آرمان های انسان را یکی و متحد بکنیم. برخی هم فکر میکنند می توانند با محدودکردن قابلیت‌های هوش مصنوعی، آن را کنترل کرد.
در ادامه این نشست مصطفي قادری عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بحث در مورد کتاب درسی و نقش هوش مصنوعي بر آن پرداخت و گفت؛ هوش مصنوعی حوزه کتاب درسی را منسوخ می‌کند. تصوری که شخصاً دارم زمانی که دستگاه چاپ در قرن ۱۵ اختراع شد. تحولاتی در حوزه فکر و اندیشه اتفاق افتاد در حقیقت هوش مصنوعی همچنین تغییراتی را ایجاد می‌کند.
باید این را هم گفت که ما تصور غلطی در مورد هوش مصنوعی داریم. فرآیندی که از تبدیل کتب سنتی به دیجیتال رخ داده در تبدیل کتب دیجیتالی به کتب هوش مصنوعی هم رخ خواهد داد به این منظور که تکنولوژی متفاوتی در هوش مصنوعی ظاهر خواهد شد. تفاوت هایی بین کتاب دیجیتال با کتاب هوش مصنوعی وجود دارد به طور مثال کتاب هوشمند درسی قابلیت خط کشی، برجسته کردن خط را مانند کتاب دیجیتال دارد اما فعالیت آن فراگیر می شود یعنی موجودی تعاملی و تغییر یابنده است و با خواننده در حال تبادل اطلاعات خواهد بود. سبک دانش آموزان را تشخیص می‌دهد، داده‌های حاصل از فرایند استفاده از کتاب درسی را استخراج می‌کند در نتیجه مثال‌ها و تمرین‌ها را طبقه بندی می کند.
در این نوع کتب ها، وضعیت عاطفی دانش آموز مثل سخت گوشی و احساساتش مشخص می‌شود، منطق کتاب هوشمند با دیجیتال فرق می‌کند خدمات یادگیری که شخصی می‌شود بر اساس الگوریتم انجام می‌گیرد کتاب هوشمند همزمان با خوانده شدن بر اساس هر دانش آموز الگوریتمی طراحی می‌کند و این توانایی را دارد که یادآوری می‌کند چه سوالی دارید و پاسخ می‌دهد. این کتب به هر زبان زنده دنیا اسلاید درست می‌کند.
دكتر قادري به پيشينه كتاب هوشمند نيز اشاره كرد و گفت: تاریخچه کتاب هوشمند از دهه ۹۰ آغاز شده است. اولین کتاب هوشمند در سال ۲۰۰۰ وارد جهان شده که این کتاب برای شرکت بلک برد است. این کتاب بر اساس هر دانش آموز کتاب درسی متفاوت می‌دهد، سبکهای یادگیری را مشخص می‌کند، از سیستم استفاده می‌کند، به نام استخراج خودکار مفاهیم و طبقه‌بندی از مفاهیم درست می‌کند و بر اساس آن می‌توانید سوالات بعدیتان راهم از آن بپرسید چرا که لینک های پیوست درونی و بیرونی را به همراه دارد.
استخراج خودکار مفاهیم مبتنی بر زبان، عنوان و منابع خارجی مبتنی است
مصطفي قادري بحث را با معلم هاي ربات ادامه داد و گفت: در این میان ایده معلم ربات یا کتاب ربات وجود دارد؛ عمده معلمان در زمان کرونا حتی ایمیل فعال هم نداشتند همین حالا هم به طور ناملموس هم وجود دارد خیلی از متون و اطلاعات ما در گوشی همراه ما وجود دارد. chatgbt هوش منطقی ماشین را تبدیل به هوش طبیعی می‌کند و ما برای تولید کتاب‌هایی در مقیاس هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم. هوش مصنوعی ۴ خصلت مثل انسان دارد؛ یک مثل انسان فکر می‌کند، دو منطقی فکر می‌کند، سه مانند انسان عمل می‌کند و چهار این که خود ارزیاب است.
هوش مصنوعی این امکان را دارد که یاد بگیرد، استدلال کند و خود را اصلاح کند که همه این موارد در کتاب درسی هوشمند وجود دارد. مفهومی در کتاب هوشمند به نام ردیابی دانش وجود داردکه الگوریتم ماشینی برای ردیابی ماشینی درست می‌کند. این روش از یک مدل استفاده می‌کند که مبتنی بر تحلیل دانش بوده و مبتنی بر حافظه کوتاه مدت است. این ابزار احساسات و انگیزه دانش آموزان را تشخیص می‌دهد. اکثر دانش آموزان به خاطر مسائل شخصی سازی و پاسخ‌های هیجانی که کتاب هوشمند می‌دهد، دیدگاه مثبتی به کتاب درسی هوشمند داشتند.
کتاب‌های درسی هوشمند را می‌توان چند دسته کرد.
1. کتاب‌های درسیsinecbooker
.2 chatbaltibical (باید این نکته را هم متذکر شویم که اگر استادی با این نرم‌افزار کار نکرده باشند تقلب دانش آموز یا دانشجو را متوجه نمی‌شوند)
۳.ربات بوک‌ها
۴.vikibookها
۵.کتاب‌های هوشمند گروهی
انتهاي پيام