به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، با دو تن از دانش‌آموزان پايه دوازدهم در حاشيه چهاردهمین کنگره اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان با محوریت نقد و بررسی کتب درسی و کنکور سراسری گفت و گویی داشتیم که در ادامه خواهیم خواند. در این گفت‌و‌‌گو سعی داشتیم تا دانش آموزان نظراتشان درمورد کتب درسی را با ما در میان بگذارند. نقص ها و یا نقاط قوتی که چه بسا خواندن و شنيدن آن از جانب صاحب‌نظران و تصميم‌گيرندگان حوزه تعليم و تربيت، نظام آموزشی، را دچار تحولاتی کند.

*خودتان را معرفی نماييد، و اينكه ديدگاه شما درمورد جلسه‌ حاضر، و نقدي كه به كتب درسي وارد مي‌دانيد، چیست؟
**یاسمین دلیخون از استان لرستان ورودی پایه دوازدهم علوم تجربی و به عبارتی کنکوری سال ۱۴۰۳ هستم. جلسه امروزمان در مورد نقد کتاب‌های درسی ما دانش اموزان است. یک سری از آنها شاید واقعاً کتاب‌های مفیدی هستند ولی آنطور که باید از ظرفیت این کتاب‌ها برای دانش آموزان استفاده نشده است. مثلاً کتاب محیط زیست به طور معمول در دبیرستان های ما و کلاس خودمان به این صورت بوده که ساعتی از تدریس کتاب محیط زیست را دبیر شیمی برمی‌داشت. و یا مثلا نمره کتاب آزمایشگاه، باز هم دبیر فیزیک کتاب آزمایشگاه را برداشته بود و با ما فیزیک کار می‌کرد. اما کتاب آزمایشگاه هم قطعاً فوایدی برای ما دارد و بهانه مدرسه هم این بود که ما تجهیزات آن را نداریم.

در رابطه با کتاب زیست ما می‌دانیم درس زیست درس پر نکته ای است و هر بار علم در حال پیشرفت است و نکات جدیدی اضافه می‌شود. گاهی در کتب درسی تصویری  محو به ما نمایش داده می شود و همین موضوع در امتحانات درون مدرسه‌اي و تشریحی هم خیلی دقت نمی شود اما میبینیم که در کنکور مهم است در نتیجه بازهم ما به سراغ کتب کمک درسی می رویم تا تصویر را کامل‌تر و واضح متوجه شویم.
اگر کتاب ما کتابی باشد که همه نکات کامل در آن آورده شود با توجه به اینکه حجم کتاب هم رعایت شود و جامع‌ و دقیق‌تر توضیح داده شود این موضوع خیلی بهتر است.
*نظر شما در مورد ساير کتب درسی چیست؟ کدام کتاب محتوا و تاليف بهتری دارد و در کدام کتاب نقص‌ می‌بینید؟
** دانش‌آموز ما در قالب کتاب دینی یک موضوعاتی از دین اسلام را می‌خواند، اما نمي‌دانيم چه می‌شود که وقتي نوجوانان ما به مقطع دبیرستان می‌رسند با کلی شبهه و سوال در مورد حجاب روبرو مي‌شوند و اينكه چرا باید نماز بخوانیم و در تمام موضوعات دچار سوال می‌شود. چرا بعد از این همه دینی خواندن، و كسب نمرات نوزده و بيست این اتفاق می‌افتد؟

محتواي كتاب دين و زندگي خصوصا در مقطع متوسطه دوم كه دانش‌آموز سوالات بسياري در ذهن دارد مي تواند با زبان و بيان نوجوان از منظر بخش هايي از كتاب طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن نوشته شود يا به عنوان مثال در بخش هايي كه از امامت و اصول دين صحبت مي‌كند، مي شود از منبع كتابهايي همچون انسان 250 ساله و يا كتاب همرزمان حسين ع كه هر دو از نوشته‌هاي پرفايده ي دوران ماست، بهره گرفت، زيرا اين كتاب‌ها به روشي محكم، منطقي و دقيق به شبهات پاسخ روشن ميدهد و دانش آموزان را با روش استدلالی و عقلي در دین جلو ميبرد و فهم عميق به آنها ميبخشد، و آنان را گرفتار اين شبهه كه "چرا بايد اين چيزها را قبول و حفظ كنم" ، نمي كند. انسان 250 ساله و طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن، الگوي مناسبي براي تاليف كتب درسي ديني و رفع شبهات دانش آموزان است.

* یعنی معتقدید محتوای کتاب‌ پیام‌های آسمانی جای کار بیشتری دارد؟
**  بله
*با کدام کتاب ارتباط خوبی گرفته اید ؟
**من چون خودم رشته تجربی هستم کتاب زیست را دوست دارم اما با اين وجود باز هم جاي كار و بهتر شدن بيش از اين هم دارد چون برخي از نکات آن ممكن است به اشتباه اندازد. مثلا در يك مطلب، کتاب صرفاً فقط می‌خواسته اشاره کند و شکل را به صورت محو آورده در صورتی که کنکور تصویر واضحی می‌خواهد و ما مجبور مي‌شویم مراجعه کنیم به کتاب‌های کمک درسی که در بازار موجود است، آن هم با قیمت‌های خیلی بالا!
*در مورد هر کدام از کتاب‌هايي که در كنگره درمورد آن كمتر صحبت شده است دیدگاهتان را بيان نماييد.
**در رابطه با کتاب دینی چون برای ما یک درس عمومی است و طبق آماری که خودم به دست آورده‌ام خيلي از دانش آموزان رشته ریاضی و تجربی وقتی وارد دانشگاه می‌شوند به سمت گرایش‌هایي غیر از دین مبين و به‌ حق اسلام روی می‌آورند و این جاي ناراحتي دارد كه چرا باید این اتفاق بیفتد. چه می‌شود که دانش‌آموزی که ۶ سال دینی می‌خواند و با نمرات بالا این درس را می‌گذراند وقتي وارد مقطع دانشگاه می‌شود گاهاً پوشش و يا اعتقاد او تغییر میکند. باید محتوای این کتاب طوری باشد که مبنای فکری قوی‌تری به دانش آموز بدهد و به تفکیک هر رشته صحبت کند. يعني قطعاً دیدگاه دانش آموز رشته معارف با دیدگاه دانش‌آموز رشته علوم تجربی متفاوت است و دانش‌آموز علوم تجربی با علاقمندي هايي از جنس همان علم صحبت می‌کند. اگر ما بیایم در مورد مثلاً روزه، تاثيرات آن را علاوه بر اجر و پاداش‌هایی که دارند، در رابطه با تاثیر آن بر سلامت پوست، سرطان‌ها و پاک شدن بدن از آلودگی‌ها هم صحبت بکنیم قطعاً دانش آموز را بیشتر علاقمند می‌کند تا اين‌كه بیایيم و فقط اين را بگويیم كه روزه ثواب دارد و انسان را به بهشت هدایت می‌کند.
* چگونه مي‌توان در نظام تعلیم و تربیت تحول ايجاد نمود؟
**معلم‌ها و دبیران نقش بسیار زیادی دارند در تحول آموزش یعنی گاهي علاقه یک دانش آموز به یک درس بستگی به معلم دارد. ما الان دبیران با سابقه ای داریم که این خیلی خوب است، اما اگر بشود ارتباط صمیمی‌تری با دانش آموز بگیرد خیلی بهتر می‌شود. به نظرم در روند انتخاب معلمان یکی اینکه معلمی باشد که خودشان در درجه اول مبنای فکری درست در همه زمینه‌ها داشته باشند و در درجه دوم تخصص و دانش کافی در رشته تدریس خودش هم داشته باشند این خیلی خوب می‌شود و در وجود آمدن تحول موثر است. معلم بر دانش آموز خیلی تاثیرگذار است. در درجه اول معلم است که مبنای فکري دانش آموز را می‌سازد و علاوه بر آموزش، معلم یک الگوست.

* رمزینه ها را تا چه حد میان دانش آموزان و معلمان،کاربردی و موثر می بینید ؟
**رمزینه ها در چند سال اخیر اضافه شدند. اضافه شدن این منابع به کتب درسی خیلی موضوع خوبی است اما من احساس می‌کنم که هنوز جا نیفتاده و با توجه به اینکه استفاده از موبایل در مدرسه غیر مجاز است وقتی دانش آموز به خانه می‌رود گاهي فراموش می‌کند که به این رمزینه‌ها سر بزند. در درس‌هايي مثل تفکر و سبک زندگی، بخش‌هایی كه باید فیلم را می‌دیدیم، دبیر فیلم را به صورت خلاصه تعریف می‌کرد و ما باید با تخیل خود فیلم را می‌ساختیم، به اين دلايل به نظر من اگر معلم امكاناتي داشته باشد كه بتواند همان لحظه تدريس فیلم  رمزینه را پخش بکند خیلی بهتر و اثرگذارتر می‌شود.
* کتاب تفکر و سبک زندگی را چگونه ارزیابی می کنید؟
**رويكرد مثبتي به اين درس دارم ولی یک سری نقدهایی هم وارد است. اضافه کردن فیلم و خارج کردن بخش‌هایی از لحاظ اینکه فقط سخنرانی محور و با توضيح تكنفره معلم نباشد، و یک حالت پرسش و پاسخ و شور و نشاطی به دانش آموز بدهد که دانش آموزان را وارد بحث کند، از قابليت‌هاي خوب و موثر و مورد نیاز اين كتاب است.
 در این قسمت از گفتگویمان سراغ دانش‌آموز دیگرمان می رویم، خودتان را معرفی نموده و بفرمایید نظرتان راجع به چهاردهمین کنگره اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش آموزان و نشست مربوط به کارشناسی و نقد و بررسی کتب درسی چيست؟

**مطهره سادات علیزاده پایه دوازدهم  از شهرستان‌های استان تهران، پاکدشت هستم. جلسه امروز در مورد نقد کتاب‌های درسی تاریخ، آمادگی دفاعی، دینی و ادبیات  است. نقدی که بنده داشتم این است که متأسفانه حجم زیادی مطلب با کیفیت پایین وجود دارد. مثلاً کتاب در مورد مباحث دینی صحبت کرده در صورتی که یک سری از دانش‌آموزان ما اصلا آن مباحث خداشناسی را نمی‌دانند. وقتی که دانش آموز خود و خدای خود را نمی‌شناسد چگونه مبحث معرفتی را مطرح می‌کنیم؟ این مشکل بزرگی‌است که در کتاب‌های ما وجود دارد و این نوع از مطالب است که در کتاب‌های ما منجر به اين شده كه حجم کمیت بر ديده نشدن کیفیت اثر گذاشته است. 
*یعنی شما معتقدید که کتاب دینی مقدمه‌ای ناظر به بحث خداشناسی نیاز دارد؟
**بله دقيقا. در این کتاب یک سری مباحث بدون دلیل و مقدمه مطرح شده اند. به عنوان مثال وقتی می‌گوییم فلان اتفاق افتاده، دانش آموز آن را قبول نمی‌کند.  من اگر جای تالیف کننده باشم، می‌گویم در حال حاضر روانشناسان و کسانی که در حال تحقیق هستند به مواردی می رسند که این را قرآن در ۱۴۰۰ و اندی سال قبل گفته است. و این‌ها را با هم مقایسه می‌کنم. متاسفانه در برخی مواقع تعدادي از دانش آموزان در برخي از حقايق قرآن گرفتار شك مي‌شوند،ولی وقتی من این دو را مقایسه می‌کنم و مطالبی که در قرآن بوده را می‌گذارم كنار يافته‌هاي جديد، گره ذهني دانش‌آموز باز مي‌شود و متعاقبا ریشه و بنیه اعتقادي آنها قوی مي‌شود. مثلاً ما الان مقطع نهم، دهم، یازدهم و دوازدهم را داریم و می‌توانیم هر کدام را به یک مبحث اختصاص دهیم. اينكه دانش آموزي نه به انگيزه پاس نمودن واحد درسي ، بلكه با اين اميد كه فلان درس او را از موضوع و علمي آگاه مي‌كند،آن را بخواند، او را در مسیر رشد قرار مي‌دهد. و خلاف اين موضوع، يعني اينكه پاسخ سوال او داده نشود، او را یک قدم عقب‌تر می‌آورد.

*نقد شما و اين پيشنهاد، تنها متوجه كتاب ديني است؟

خير! مثلاً در درس تاریخ ما ۲۴ درس داریم که آن ۲۴ درس را می‌خوانیم ولی اگر این تعداد درس تبدیل بشود به ۵ درس با کیفیت بالا، يا مثلا تهیه پادکست برای هر درس، ساخت مستند، مقاله نویسی و ساخت فیلم، به نظرم خیلی بهتر است. کیفیت اگر بهتر باشد ولی حجم کتاب پایین بیاید و من به جای اینکه ۱۰۰ یا ۲۰۰ صفحه کتاب بخوانم و متوجه نشوم، ۵ صفحه بخوانم ولی به فهم منطقي برسم و قبول ‌کنم که چه هست، به سوالات ذهنم پاسخ محكم و بي چون‌و‌چرا داده می‌شود.

به نظر بنده مطرح كردن چند نكته مشخص و محدود ولي با شرح و بسط دقيق و كامل و مفصل دلايل منطقي و عقلي آن چند نكته، بسيار اثرگذارتر و نتيجه بخش‌تر است.

انتهاي پيام