در عصر جدید، تکنولوژی به سرعت در حال تغییر است و مي‌تواند آموزش را دچار تحول كند. با ظهور فناوری هوش مصنوعی، امکانات جدیدی برای ارتقا و بهبود سیستم آموزشی فراهم شده است. از طریق اين فناوري، می‌توان تجربه یادگیری را برای هر دانش‌آموز به‌صورت شخصی شده تغییر داد. با استفاده از تکنیک‌های علم داده و داده کاوی، معلمان می‌توانند درک بهتری از نیازها و توانایی‌های هر دانش‌آموز بدست آورند و بدين ترتيب، فرصت‌های جدیدی برای تعامل و یادگیری فراهم مي‌شود.
زهرا سليمي‌زاده كارشناس ارشد مهندسي كامپيوتر- هوش مصنوعي در يادداشتي به اين موضوع و چگونگي استفاده از هوش مصنوعی در نظام آموزشی پرداخته و گفت: هوش مصنوعی می‌تواند با شناخت نیازهای یادگیری افراد، محتوای یادگیری را به صورت اختصاصی و سفارشي سازي شده، برای هر شخص توليد کند. برای مثال، اگر یک دانش‌آموز در یک موضوع خاص دچار مشکل باشد، از طرفي با توجه به دسته‌بندي شخصيتي، فردي بصري باشد، سیستم هوش مصنوعی می‌تواند منابع آموزشی مربوط به آن موضوع را به شكلي ارائه دهد كه غالباً به صورت تصويري، امكان تفهيم بهتر موضوع را براي وي، فراهم نمايد. این کار باعث می‌شود دانش‌آموزان به صورت فردی و با توجه به ترجيحات خود یاد بگیرند. این ترجيحات شامل تعیین سرعت یادگیری، سبک یادگیری، موضوعات مورد علاقه، روش و حتی زمان مناسب یادگیری است.به کمک هوش مصنوعی، معلمان می‌توانند داده‌های یادگیری دانش‌آموزان را بررسی و تحلیل کنند تا بتوانند روند یادگیری را بهتر رصد و ارزیابی کنند. هوش مصنوعی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا مسیر یادگیری خود را برنامه‌ریزی کنند و موضوعاتی که باید روی آن‌ها تمرکز کنند را شناسایی نمايد. با استفاده از هوش مصنوعی، می‌توان تمرینات و ارزیابی‌ها را به صورت خودکار تصحیح کرد و با صرفه‌جويي در زمان معلمان، امكان پرداختن به فعاليت‌هاي ديگر و تعامل بيشتر با دانش‌آموزان را فراهم نمود.
وي ادامه داد: براي پايه‌ريزي يك سيستم آموزشي مبتني بر هوش مصنوعي، ابتدا بايد داده‌هاي زيادي را جمع‌آوري و با استفاده از الگوريتم‌هاي مختلف يادگيري ماشين، آن‌ها را پاكسازي، دسته‌بندي و آماده استفاده كرد. سپس الگوریتم‌هاي ديگري با تجزیه و تحلیل داده‌ها، به سیستم‌های آموزشي هوشمند امکان طراحي یادگیری و تصمیم‌گیری براي ارائه محتواي متناسب را می‌دهند. این الگوریتم‌ها به ماشین‌ها اجازه می‌دهند تا مانند مغز انسان، از تجربیات گذشته یاد بگیرند و براساس آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. بدین ترتیب، ماشین‌ها قادر خواهند‌بود که به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت انسان، وظایف مختلف آموزشي را انجام دهند. هر اندازه داده‌هاي اوليه (داده‌هاي آموزشي) بيشتر و واقعي‌تر باشند، پس از طي مراحل الگوريتم‌هاي مرتبط با داده، با نزديك شدن خطا به صفر، شاهد افزايش كارايي خواهيم بود. اين روند باعث مي‌شود ماشین‌ها حتي قادر به انجام وظایف پیچیده‌تري باشند كه از عهده انسان‌ها خارج است.
با استفاده از تکنیک‌های داده کاوی، ماشين‌ها می‌توانند الگوهای مفیدی را در داده‌های آموزشی کشف کنند که ممکن است به‌طور سنتی دیده نشوند. این الگوها می‌توانند به معلمان کمک کنند تا فرصت‌هایی برای بهبود درس دادن و یادگیری را شناسایی کنند.داده کاوی و هوش مصنوعی را می‌توان نیرومندترین ابزارها برای کمک به معلمان در استفاده بهینه از اطلاعات موجود دانست. با استفاده درست و مناسب از این ابزارها، معلمان قادر خواهند‌بود کیفیت تدریس خود را ارتقا داده، تجربه تحصیلی دانش‌آموزان را بهبود بخشند.
در نهایت، می‌توان گفت تکنولوژی هوش مصنوعی مي‌تواند در نظام آموزشی نقش بسزایی ایفا کند. این تکنولوژی پیشرفته با امکان شخصی‌سازی فرآیند یادگیری، به دانش‌آموزان در شناسایی و تمرکز بر موضوعات مهم یادگیری کمک می‌کند. همچنین، با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، می‌توان به نیازهای خاص هر فرد پاسخ داد و تجربه یادگیری را برای او بهبود بخشید. علاوه بر این، این الگوریتم‌ها می‌توانند به ماشین‌ها کمک کنند تا از خطاهای گذشته خود یاد بگیرند و در نتیجه کارایی آن‌ها افزایش یابد. هوش مصنوعی و علم داده می‌توانند فرصت‌های بی‌شماری برای بهبود عملکرد معلمان و کیفیت آموزش ارائه دهند. استفاده از هوش مصنوعی در طراحی نظام آموزشی می‌تواند به معلمان کمک کند با توجه به نیازهای یادگیری خاص دانش‌آموزان برنامه‌های درسی بهتری طراحی کنند و اين امر در بلندمدت مي‌تواند به ارتقائ کیفیت آموزش و یادگیری و در نتیجه رشد و بالندگي بيشتر نسل آينده کمک کند.
سليمي زاده مخاطرات هوش مصنوعي در آموزش را نيز يادآور شده و ادامه داد: در كنار تمام مزايايي كه هوش مصنوعي در بر دارد، به طور مسلم با خطرات و تهديدات جدي همراه است. یکی از خطرات اصلی استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری دانش‌آموزان، افزایش وابستگی آنان به فناوری است. با تکیه بر هوش مصنوعی در فرایند یادگیری، ممکن است دانش‌آموزان وابستگی بیشتری به دستگاه‌های الکترونیکی و رایانه‌ها پيدا كنند و به شیوه‌های دیگر یادگیری با علاقه نگاه نکنند و همين مي‌تواند باعث کاهش توانایی‌های اجتماعی و تعاملی دانش‌آموزان شود و نتوانند مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند.
یکی ديگر از خطرات استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری، به خطر افتادن امنیت و حریم خصوصی است. با استفاده از هوش مصنوعی، اطلاعات شخصی و رفتاری دانش‌آموزان، براي توليد داده، به سيستم‌ها منتقل می‌شود، که مي‌تواند نقض حریم خصوصی دانش‌آموزان را منجر شود. در این راستا، لازم است که سازمان‌ها و مراکز آموزشی اقدامات لازم را برای حفاظت از اطلاعات دانش‌آموزان در برابر سوء استفاده‌ها و نقض حریم خصوصی اتخاذ کنند.
اتکای بیش از حد به سیستم‌های هوش مصنوعی در فرآیند آموزشی ممکن است منجر به کاهش تأکید بر تفکر انتقادی، حل مسئله و مهارت‌های تعامل انسانی شود. ایجاد تعادل بین بهره‌گيري از فناوری و مشارکت انسان در فرآیند یادگیری، بسيار مهم است. برای مؤسسات آموزشی و سیاست‌گذاران آموزشي، رسیدگی به این خطرات و تصويب مقررات مناسب برای اطمینان از استفاده مسئولانه و اخلاقی از هوش مصنوعی در محیط های یادگیری بسیار حائز اهميت است. همچنين در اين مسير لازم است تقویت دسترسی عادلانه به منابع و فرصت‌های آموزشی مبتنی بر هوش مصنوعی در دستور كار قرار گيرد.
تهديد جدي ديگري كه بر اثر استفاده بيش از حد هوش مصنوعی در آموزش مي‌تواند اتفاق بيفتد، از دست دادن ارتباط بین دانش‌آموز و معلم است. با اینکه هوش مصنوعی قادر است به‌طور خودکار و براساس الگوریتم‌های برنامه‌ریزی شده، به دانش‌آموزان آموزش دهد، اما ارتباط مستقیم با معلم برای دانش‌آموزان بسیار حائز اهمیت است. وجود معلم در کلاس درس، به دانش‌آموزان فرصت می‌دهد تا به صورت مستقیم از تجربیات و دانش معلم بهره‌مند شوند و این امر می‌تواند روابط اجتماعی و رشد شخصیتی کودک را تقویت کند.
همچنین، استفاده مديريت شنده هوش مصنوعی در آموزش می‌تواند منجر به کاهش خلاقیت دانش‌آموزان شود. هوش مصنوعی براساس الگوریتم‌ها و قوانین برنامه‌ریزی‌شده‌عمل می‌کند و این می‌تواند منجر به کاهش توانایی دانش‌آموزان در تفکر خلاقانه و حل مسئله شود. به علاوه، اعتماد به نفس آنان نیز ممکن است به دلیل وابستگی به هوش مصنوعی کاهش یابد. وقتی دانش‌آموز احساس مي‌كند پاسخ به تمام سؤالاتش را از طریق هوش مصنوعی دريافت مي‌كند، ضمن كاهش اعتماد به نفس، ممکن است از تلاش برای یادگیری و پیشرفت خودداري كنند.
علاوه بر مواردي كه بيان شد، هوش مصنوعی در آموزش ممکن است به تنبیه و تشویق غیرمتعادل دانش‌آموزان منجر شود. هوش مصنوعی قادر است برای هر اقدام صحیح، دانش‌آموز را تشویق و برای هر اقدام نادرست او را تنبیه کند. اما این روش تشویق و تنبیه به‌طور غیرمتعادل و بی‌توجه به عواطف دانش‌آموزان عمل می‌کند و ممکن است منجر به ایجاد استرس و اضطراب در دانش‌آموزان شود. با توجه به ماهيت هوش مصنوعي، به طور مسلم اين فناوري در برخي دروس تأثير كمرنگ‌تري خواهد داشت. به كارگيري افسار گسيخته هوش مصنوعی در دروس هدف، ممکن است باعث از دست دادن علایق و تمرکز دانش آموزان و در نتيجه کاهش علاقه و انگیزه آن‌ها برای یادگیری ساير دروس شود.
سليمي زاده افزود: با توجه به موضوع مورد بحث، می‌توان گفت که استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری و آموزش، دارای مزایا و خطراتی است که باید به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مزایا اصلی استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری دانش‌آموزان ، کمک به آن‌ها در یافتن و بهبود اشتباهات خود و بهبود عملکردشان است. همچنین، هوش مصنوعی می‌تواند در بهبود توانایی‌های یادگیری دانش‌آموزان نقش مهمی ایفا کند. با این حال، استفاده نادرست و بیش از حد از هوش مصنوعی در آموزش نیز خطراتی را به همراه دارد. به‌طور مثال، استفاده بیش از حد از هوش مصنوعی ممکن است باعث کاهش توانایی‌های اجتماعی و تعاملی دانش‌آموزان شود و نتواند به آن‌ها کمک كند تا مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند. همچنین، امنیت و حریم خصوصی نیز یکی از مهم‌ترين خطرات استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری دانش‌آموزان است. بنابراین، در استفاده از هوش مصنوعی در آموزش باید با دقت و هوشمندی عمل کرد و مزایا و خطرات را به‌طور همزمان در نظر گرفت تا بهترین نتیجه ممکن برای یادگیری دانش‌آموزان به دست آید.
انتهاي پيام